Een moestuin beginnen doe je niet zomaar. Het vergt enige voorbereiding: je hebt bepaalde stukken gereedschap nodig, je moet een tuinplan opmaken en het aanplanten, zaaien en oogsten goed gaan plannen.
Wanneer starten met de moestuin?
De hamvraag! Wat is het beste moment om met een moestuin te beginnen? Eigenlijk is er niet echt een vast startmoment. Het is alleen belangrijk om de groenten, kruiden of fruit te zaaien of te planten op het juiste moment. Om te weten wat het juiste moment precies is, kan je gebruik maken van een zaaikalender. Op het internet zijn heel wat overzichtelijke kalenders te downloaden. Doorwinterde tuiniers beginnen echter steeds op het einde van de winter of in het vroege voorjaar met het opmaken van een nieuw tuinplan, vanaf maart kan er dan effectief buiten gestart worden met het voorbereiden en het klaarmaken van de moestuin. Eind maart, begin april kan er al een en ander worden (voor)gezaaid, afhankelijk van het weer uiteraard. Hou hierbij steeds rekening met wat men in de volksmond De IJsheiligen noemt. Dit zijn de naamdagen van een viertal heiligen, die elk jaar rond 15 mei gevierd worden. Deze dagen zijn ook meteen de laatste dagen van het jaar waarop het nog kan vriezen. Vandaar dat veel tuiniers nooit vóór de IJsheiligen, dus niet vóór 15 mei, gaan zaaien of planten in de moestuin.
Stap 1: leer je moestuin kennen
Voordat je effectief aan de slag gaat om een groentetuin te beginnen, is het goed om hiervoor eerst de ideale plaats uit te kiezen. De ligging van een moestuin bepaalt namelijk voor een groot deel of de oogst goed of minder goed zal lukken.
Kies eerst en vooral voor een plaats in de tuin die minstens vier uur per dag in de volle zon ligt. Meer zon mag natuurlijk ook, maar vier uur is echt wel het minimum aantal uur zonlicht voor je moestuin. Minder licht betekent dat de planten niet goed zullen groeien, want elke plant heeft voldoende zonlicht nodig om bladeren, bloemen en vruchten te kunnen ontwikkelen. Geen zonlicht betekent geen fotosynthese, en bijgevolg ook geen gezonde en productieve planten. Bovendien zorgt de zon ook voor het opwarmen van de bodem in de moestuin. Hoe meer zonlicht het perceel van je moestuin krijgt, hoe eerder in het voorjaar je met zaaien en planten zal kunnen beginnen.
Kies ook voor een plaats waar enige wind kan waaien. Een beschutte moestuin wordt in de zomer vaak veel te warm, waardoor planten verbranden en de grond te snel verdampt en uitdroogt. Ook bij oprukkende schimmels en bacteriën kan een matige wind helpen om deze te bestrijden.
Naast voldoende zonlicht en de aanwezigheid van een matige wind, is ook de bodem van de moestuin van cruciaal belang. Een bodem bestaat uit bepaalde delen zand, klei en leem. Afhankelijk van de plaats waar je woont, zal de samenstelling van de grond verschillen. Een moestuin beginnen op een zware kleigrond is helemaal anders dan tuinieren op een zanderige bodem. Elke bodemsoort heeft voordelen en ook nadelen. Als tuinier pas je de keuze van de groenten en fruit die je wil telen aan de grondsoort aan.
Stap 2: maak een moestuinplan
Je start met het maken van een plattegrond, zodat je kunt plannen wanneer je welke groenten zal zetten. Zo weet je ook wanneer je welke groenten voorgaande jaren in de moestuin hebt gezet. Hou hierbij de principes van wisselteelt, het al dan niet geven van voeding en bemesting en het verdelen in vakken in het achterhoofd om ervoor te zorgen dat je de bodem niet uitput.
Wisselteelt is niet meer dan het verdelen van de groenten in bedden en deze bedden jaar na jaar op te schuiven, zodat je nooit twee jaar op rij dezelfde groenten in hetzelfde vak teelt. Wanneer je dit niet zou doen, raakt de grond snel uitgeput en veel gevoeliger voor ziekten. De meest gebruikte methodiek voor wisselteelt is het opdelen van groenten in zes categorieën: aardappelen, peulgewassen, koolgewassen, bladgewassen, vruchtgewassen en wortelgewassen. Elke categorie krijgt één vak, dat elk jaar opschuift op het tuinplan.
Zorg er bij het opmaken van een tuinplan ook voor dat je er enkel groenten in zet die jij of je gezin ook effectief lekker vindt. Lust er niemand radijzen? Dan heeft het ook weinig zin om die in je moestuin te gaan zaaien. Kies in het begin ook voor makkelijk te telen groenten, zoals spinazie, sla en courgette. Eens je het moestuinieren goed in de vingers hebt, kun je wat moeilijkere soorten uitproberen.
Stap 3: het juiste gereedschap
Elke moestuinier heeft een aantal gereedschappen nodig om op een comfortabele manier in de tuin te kunnen werken en de planten te verzorgen. Concreet gaat het om volgend materiaal:
- Spade
- Hark
- Schoffel
- Woelvork of grelinette
- Handgereedschap zoals een kleine schoffel, een schopje, …
- Plantenspuit
- Gieter, liefst met een broeskop om kleine, kwetsbare plantjes niet te beschadigen
- Snoeischaar
Afhankelijk van je eigen persoonlijke wensen kun je deze basisuitrusting steeds verder uitbreiden met een kniekussen, zaailijnen, zaaidoosjes,…
Stap 4: de voorbereiding van de grond
Een moestuinboem moet je goed voorbereiden. Je kan hiervoor de wintermaanden gebruiken, omdat op dat moment toch niet echt iets te doen valt in een moestuin. Je kan een vruchtbare bodem herkennen aan een kruimelige, luchtige structuur die goed het water doorlaat. Elke bodem bevat bovendien veel of weinig voedingsstoffen. Je kan het gehalte en de samenstelling van de grond waar je een moestuin wil starten laten testen in elke tuinspeciaalzaak. Er zijn in de handel ook heel wat testkits te koop waarmee je makkelijk zelf de samenstelling van jouw tuinbodem kunt nagaan.
Het verbeteren van de bodem is een jaarlijks terugkerende opdracht voor elke moestuinier. De grond kan worden losgemaakt met een woelvork, waarna een hoeveelheid compost kan ingewerkt worden.
Stap 5: aan de slag
Er zijn een aantal groenten die kunnen worden voorgezaaid. Dit betekent dat je in kleine potjes potgrond een aantal zaadjes zaait en deze plantjes eigenlijk opkweekt binnenshuis. Wanneer het buiten dan warm genoeg is, kunnen de planten naar buiten. Voor warmteminnende planten zoals paprika, pepertjes en tomaten neem je op die manier een voorsprong met gezonde en sterkte planten.
Andere groenten worden wel onmiddellijk in volle grond gezaaid. Volg hierbij nauwgezet de zaaikalender, zo zaai je altijd precies op het goede moment.
Hoe onderhoud je een moestuin?
Bemesten
Een belangrijke taak voor elke tuinier is het voldoende bemesten van de bodem. Dit kan met zelfgemaakte compost, maar er is ook kant en klare plantenvoeding te koop dat speciaal werd ontwikkeld voor het bemesten van een moestuin.
Mulchen
Ook mulchen is belangrijk voor het verzorgen van je planten. Het verbetert namelijk de kwaliteit van de grond, het houdt vocht vast en zorgt voor een bescherming van de tere wortels van de planten. Daarnaast is het ook mooi meegenomen dat een mulchlaag heel wat onkruid tegenhoudt.
Onkruid wieden
En voor de rest is het kwestie van voortdurend te wieden tussen de planten. Het onkruidvrij houden van de moestuin zorgt ervoor dat ziektes en plagen veel minder kans krijgen om de kop op te steken.
Water geven
Onder normale omstandigheden zullen planten in de volle grond vocht halen uit de waterreserves die ze ondergronds opslaan. Bij extreem droge periodes kan het echter wel nodig zijn om extra water te geven. Bladgewassen zoals sla en spinazie zijn hier extreem gevoelig voor. Geef nooit water in volle zon, de blaadjes zullen verbranden en afsterven.
Wat is een biologische moestuin?
Tuiniers met een biologische moestuin streven ernaar om geen kunstmeststoffen te gebruiken of pesticiden die hun gewassen kunnen aantasten. Helaas zal elke tuinier vroeg of laat te kampen hebben met een ziekte of een plaag in de moestuin, zoals luizen of slakken. Op die momenten kan er gebruik gemaakt worden van biologische, milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen. Veel beter is het echter om te proberen om de ziekte of de plaag te voorkomen. Dit kan door het toepassen van combinatieteelt bijvoorbeeld, waarbij je bepaalde planten in de moestuin gaat zetten die de eigenschap hebben om ongedierte weg te jagen. Een van de meest gekende voorbeelden zijn de klassieke bloemen van het Afrikaantje, die vliegen en aaltjes bij tomaten zullen weghouden.
Slakken uit de moestuin weren is niet eenvoudig. Wat je zeker kan doen is het verwijderen van dorre bladeren, de geliefkoosde schuilplaats van slakken. Ook het droog houden en regelmatig losmaken van de bodem kan helpen om een slakkenplaag aan te pakken.
Moestuin op je balkon beginnen
Een moestuin op je balkon beginnen kan perfect! Kies hierbij wel voor groenten die niet te veel plaats innemen. Gebruik ook alle beschikbare ruimte en laat bijvoorbeeld erwtjes langs de muur klimmen om zo plaats te besparen. Maak een bak met tuinkruiden die je vaak in de keuken gebruikt, zoals oregano, basilicum of tijm. Ook een tomatenplant doet het als kuipplant in een pot op het balkon uitstekend!
Maak je moestuin klaar om in winterrust te gaan
Wanneer de winter eraan komt ruim je eerst alle resten van planten op. Voordat het gaat vriezen kun je de bodem nog een laatste keer omspitten of omwoelen met de grelinette om de voedingsstoffen diep in de grond in te werken. Er zijn een aantal groenten die ook in de winter in de moestuin kunnen geteeld worden, zoals bijvoorbeeld spruiten.
